Bilgilendirme Dokümanı: IMPEL'in Risk Tabanlı Atık Denetim Planının Gözden Geçirilmesi

Ana Temalar ve Önemli Fikirler:

1. Atık Denetimlerine Stratejik ve Risk Tabanlı Yaklaşım: Raporun ana teması, atık işleme tesislerinde çevre denetimlerine stratejik, planlı ve risk tabanlı bir yaklaşımın gerekliliğidir. Bu yaklaşım, başta 331/2001/EC sayılı Tavsiye Kararı ve 2018/851 sayılı Direktif ile değiştirilen 2008/98/EC sayılı Direktif (Atık Çerçeve Direktifi - WFD) olmak üzere AB mevzuatının gerekliliklerinden kaynaklanmaktadır. Raporda "etkili ve verimli bir teftiş sisteminin yalnızca stratejik planlamadan kaynaklanabileceği belirtilmektedir. Referans bağlamını, öncelikleri, hedefleri ve mevcut kaynakları tanımlar." Rapor, denetim kuruluşları için bir plan olarak hizmet edebilecek bir "asgari içerik Denetim Planı" tanımlar.
2. AB Mevzuatına Uyum: Rapor, AB çevre hukukunda belirtilen yükümlülükleri doğrudan ele almaktadır.

• Tavsiye 331/2001/EC: Bu tavsiye, çevre denetimleri için asgari kriterleri belirlemekte, kamuya açık denetim planlarına ve periyodik denetimlere duyulan ihtiyacı vurgulamaktadır. Raporda, planın "Üye Devletlerde çevre denetimleri için asgari kriterleri belirleyen... Tavsiye Kararında tanımlanan gerekliliklere uygun olarak" hazırlandığı açıkça belirtilmektedir.
• Direktif 2008/98/EC (WFD): Madde 34, atık işleme faaliyetlerini yürüten kuruluşlar için "yetkili makamlar tarafından uygun periyodik denetimleri" zorunlu kılmaktadır. Rapor, planının "WFD'nin Teftiş Kuruluna devredilen yukarıda belirtilen 34. Maddesinin amacını reddettiğini vurgulamaktadır."
• Direktif 2018/851 (WFD'yi değiştiren): 17 numaralı resital, atık olmaktan çıkan atıkların (Atık Sonu - EoW) Birlik hukukuna uygunluğunun sağlanmasını vurgulamakta ve daha yüksek risk teşkil eden atık akışlarının, yenilikçi geri kazanım süreçlerinin ve diğer Üye Devletlerde kullanılmak üzere geri kazanılan atıkların denetlenmesine öncelik vermektedir. Rapor, bu öncelikleri risk değerlendirme metodolojisine dahil etmektedir
.

1. Denetim Faaliyetlerinin Planlama ve Önleme ile Entegrasyonu: Rapor, "denetim faaliyetlerinin planlanması ile önleme faaliyetleri arasındaki entegrasyona ve etkili ve verimli bir denetim sisteminin yalnızca stratejik planlamadan kaynaklanabileceği bilincine dayanan yeni bir yaklaşımı savunmaktadır." Bu, reaktif tepkilerden çevre ihlallerini önlemeye yönelik proaktif bir stratejiye geçiş anlamına gelmektedir.
2. Çevre Denetimlerinin Planlama Döngüsü: Rapor dört aşamalı bir planlama döngüsünün ana hatlarını çizmektedir:

• Planlama: Denetim planının hazırlanması, hedeflerin ve önceliklerin tanımlanması ve bilgi toplanması. Denetim sıklığını belirlemek için risk değerlendirmesi bu aşamada çok önemlidir.
• Denetimlerin yürütülmesi: Yerleşik araç ve prosedürleri kullanarak rutin ve rutin olmayan denetimlerin uygulanması.
• Raporlama: Denetim sonuçlarına ilişkin raporların hazırlanması ve erişilebilir bir veri tabanında saklanması.
• Değerlendirme: Göstergeleri kullanarak hedeflere ulaşıldığını doğrulamak ve planda gerekli ayarlamaları yapmak.

1. Önceliklendirme Aracı Olarak Risk Değerlendirmesi: Planın temel unsurlarından biri, denetim faaliyetlerinin önceliklendirilmesi için sistematik çevresel risk değerlendirmesidir. Raporda, "Denetim planlamasının ana konularından biri risk değerlendirmesidir." Risk değerlendirmesinin birincil amacı "Denetim Organı tarafından atık işleme tesislerine yapılacak saha ziyaretlerinin sıklığını belirlemektir." Bu, sınırlı kaynakların en yüksek potansiyel çevresel risklere sahip tesislere yönlendirilmesini sağlar.
2. Entegre Risk Değerlendirme Yöntemi (IRAM): Rapor, atık geri dönüşüm tesislerinde risk değerlendirmesi için IMPEL ağı içinde geliştirilen IRAM metodolojisini benimser ve uyarlar. IRAM riski, sonucun (etkinin) ciddiyetinin ve olasılığın bir fonksiyonu olarak tanımlar
.

• Etki Kriterleri: Bunlar kaynağın (tesis) alıcı (çevre/insan sağlığı) üzerindeki potansiyel etkisini ölçer. Örnekler arasında tesis tipi, olaylara ilişkin kanıtlar, atık girdi miktarı (Tehlikeli ve Tehlikesiz), atıkların sınır ötesi nakliyesi, çevrenin hassasiyeti, sosyal algı ve çevreye emisyonlar yer almaktadır. Raporda, bu kriterlerin 2018/851 sayılı Direktifin 17 sayılı Resitalinde tanımlanan önceliklere dayandığı belirtilmektedir.
• Performans (veya olasılık) Kriterleri: Bunlar bir etkinin meydana gelme olasılığını ölçer ve izin gerekliliklerine uyum, Çevre Yönetim Sisteminin (ÇYS) varlığı ve işletmecinin tutumu gibi faktörleri dikkate alır.
• Metodoloji İlkeleri: Denetim sıklığı, operatör performansına göre ayarlanan etki kriterlerinde elde edilen en yüksek puana göre belirlenir.

1. Riske Dayalı Denetim Sıklıklarının Tanımlanması: Risk değerlendirme sonuçları, tesisleri farklı risk sınıflarına (yüksek, orta, düşük) atamak ve rutin denetimlerin sıklığını belirlemek için kullanılır. Rapor, her bir risk sınıfı için farklı yaklaşımlar öneren bir sıklık tanımı sunmaktadır (örneğin, yüksek riskli tesisler için her 1-3 yılda bir, orta riskli tesisler için her 4-5 yılda bir ve düşük riskli tesisler için öncelikle rutin olmayan, potansiyel olarak öz değerlendirme anketlerine dayanan yerinde denetimler).
2. Uyumu Teşvik Stratejisi: Rapor, sadece yerinde denetimlerin ötesinde, aşağıdakileri de içeren çok yönlü bir strateji önermektedir:

• Operatörlerden gelen anketlerin analiz edilmesi.
• Kendi kendini izleme verilerinin ve raporlarının periyodik olarak analiz edilmesi.
• Yerinde denetimler.
• Operatörlerle teknik toplantılar.
• Operatörlere öz değerlendirme anketleri gönderilmesi.

1. Kilit Çevresel Konular (KEI'ler): Rapor, bir atık tesisindeki tüm çevresel konuların aynı öneme sahip olmadığını kabul etmektedir. KEİ'lerin belirlenmesi, denetimlerin basitleştirilmesine ve en ilgili hususlara odaklanılarak verimliliğin artırılmasına yardımcı olabilir. Belirli atık türlerinin depolanmasından kaynaklanan yangın riski, organik atıklardan kaynaklanan koku ve biyolojik kirlilik, yakma işleminden kaynaklanan atmosferik kirlilik ve düzenli depolama alanlarından kaynaklanan toprak/su kirliliği ve sızıntı suyu KEI'lere örnek olarak verilebilir.
2. İşletmecilerin Hesap Verebilirliği: Rapor, işletmecilerin hesap verebilirliğinin önemini vurgulamakta ve iyi öz-izleme ve raporlama uygulamaları üzerine inşa edilmesini önermektedir. Operatörlerden, tercihen on-line uygulamalar aracılığıyla düzenli Öz Değerlendirme Anketleri ve uyum raporları göndererek işbirliği yapmaları istenmelidir. Bu veriler IRAM hesaplamalarını güncellemek, çevresel performansı değerlendirmek ve denetim çabalarına odaklanmak için kullanılabilir. Rapor ayrıca operatör davranışlarının sınıflandırılmasını ve uyumsuzluk tespit edildiğinde ağırlaştırıcı koşulların dikkate alınmasını önermektedir.
3. Amaçlar ve Hedefler: Rapor, denetim kuruluşu için hem kısa/orta vadeli iç hedefleri (örneğin, rutin ve rutin olmayan denetimlerin sağlanması, örnekleme yapılması, müfettiş becerilerinin geliştirilmesi) hem de genel orta/uzun vadeli hedefleri (örneğin, bertaraf için gönderilen atıkların azaltılması, uyumun artırılması, kazaların azaltılması) ortaya koymaktadır. Bu amaçların göstergeler ve hedefler aracılığıyla ölçülebilir olması amaçlanmaktadır
.
4. Performans İzleme ve Planın Gözden Geçirilmesi: Rapor, hedeflere ulaşılmasını değerlendirmek ve iyileştirme alanlarını belirlemek için girdi, çıktı ve sonuç göstergelerinin yıllık olarak sistematik bir şekilde izlenmesinin önemini vurgulamaktadır. Plan her yıl gözden geçirilecektir.
5. Bilgi Yönetimi: Denetim verilerini saklamak, diğer kurumlar ve kamuoyu ile iletişimi kolaylaştırmak ve takip eylemlerini izlemek için sağlam bir bilgi yönetim sistemi gerekli görülmektedir.
6. Eğitim İhtiyaçları: Rapor, ihlallerin raporlanması, uygulama, numune alma, atık kategorileri, Atık Sonu ve güvenlik protokolleri gibi alanlarda homojenliğin sağlanması ve bilgi ve becerilerin geliştirilmesi için çevre denetçilerinin sürekli eğitim ihtiyacını kabul etmektedir.

Temel Gerçekler ve Veriler:

• Rapor, belirli bir coğrafi alanı ve zaman dilimini kapsayan bir Atık Denetim Planı için bir çerçeve sunar (örneğin, xxxx yıl için bir bölge, 1/1/20yy'den 31/12/20zz'ye kadar).
• Plan, bölgedeki "tüm atık arıtma tesislerini/özel tesisleri" kapsar ve bu tesislerin resmi bir listesini ve haritasını gerektirir (Ek I).
• Denetim faaliyetleri için mevcut insan kaynakları sayısallaştırılmalıdır (gün/ay/zaman yüzdesi).
• Raporda, denetimler için ihtiyaç duyulan laboratuvarlar, BT uygulamaları, numune alma ekipmanları, insansız hava araçları, araçlar ve KKD dahil olmak üzere çeşitli araçsal kaynaklar listelenmektedir.
• IRAM metodolojisi hem etki hem de performans kriterleri için puanlama kullanır (etki için 0 ila 5 ve performans için -1 ila 1 arasında değişen). Değerlendirme tablolarının örnekleri Ek III'te verilmiştir.
• Ek II, tesislerin yüksek, orta ve düşük risk kategorilerine dağılımını ve sonuçta ortaya çıkan denetim sıklığını (ay olarak) gösteren risk değerlendirmesinin sonuçlarını detaylandırmaktadır. Her bir risk kategorisindeki tesislerin toplam sayısı sayısal olarak belirtilecektir.
• Önerilen denetim sıklıkları risk sınıfına göre değişmektedir (yüksek: her 1-3 yılda bir, orta: her 4-5 yılda bir, düşük: sadece rutin olmayan, potansiyel olarak her üç yılda bir öz değerlendirme ile). Düşük riskli tesisler için yıllık öz-raporlama önerilmektedir.
• Rapor, çeşitli girdi, çıktı ve sonuç göstergeleri için yıllık hedefler önermekte, uygunsuzluklar, uygunsuzluklar nedeniyle alınan önlemler, kazalar ve maruziyetler için azalan bir eğilim ve MET ile tam uyumlu tesisler ve atık geri kazanım yüzdeleri için artan bir eğilim olduğunu vurgulamaktadır.

Sonuç olarak, bu IMPEL raporu Avrupa'daki atık işleme tesisleri için risk temelli bir denetim planı geliştirilmesine yönelik kapsamlı bir çerçeve sunmaktadır. Denetimler için yasal dayanağı, IRAM metodolojisini kullanarak stratejik planlama ve risk değerlendirmesinin önemini ve net amaçlar, hedefler, performans izleme ve sürekli iyileştirme ihtiyacını vurgulamaktadır. Rapor, atık sektöründe çevresel uygulamaların etkinliğini ve verimliliğini artırmayı ve AB çevre mevzuatına uyumu teşvik etmeyi amaçlamaktadır

.