IMPEL
CAED - Pratik Kılavuz
Cross-cutting tools & Approaches
Environmental Damage & Liability
Dil Seçiniz tr
en bg cs da nl et fi fr de el hu it lv lt nb pl pt ro ru sk sl es sv tr uk
PDF SÜRÜMÜNÜ INDIRIN

Çevresel hasar değerlendirmesine uyarlanmış DPSIR Modeli

Çevresel hasar değerlendirmesi, seçilen nitel ve nicel göstergelerin/parametrelerin (veya endekslerin) değerlendirilmesinden fayda sağlayabilir
. Bu göstergeler, çevresel etki değerlendirmesi için kullanılanlardan veya uluslararası standart kılavuzlarda veya AB’nin ve ülkelerin’koruma altındaki türler ve doğal yaşam alanları, su ve toprak üzerindeki etkilere ilişkin teknik düzenlemelerinde yer alan göstergelerden türetilebilir.
ELD kapsamında çevresel zarar için, DPSIR (Sürücü, Baskı, Kaynak, Etki, Yanıt) modeliyle uyumlu belirli değerlendirme hedefleri etrafında göstergelerin gruplandırılmasına dayanan yeni bir metodoloji aşağıda açıklanmaktadır.

ELD uyarınca çevresel zararın değerlendirilmesi, zarar verici olayın incelenmesine dayanır ve zarar faktörlerinin tanımlanmasını ve karakterize edilmesini, mesleki faaliyet / zarar verici olay / zarar faktörleri ile olumsuz etkiler arasındaki nedensel bağlantının belirlenmesini ve hepsinden önemlisi, korunan doğal kaynağın temel koşullarına göre olumsuz etkilerin ELD gerekliliklerine göre önemli olup olmadığının belirlenmesini içerir.
Çevresel zararın belirlenmesi, ilk olarak doğal kaynağın temel koşulları üzerindeki olumsuz etkileri (çevresel zararın olması için ön koşul) ve ikinci olarak zarar verici olayın özelliklerini ve zarar faktörlerini tanımlayan seçilmiş göstergelere dayanabilir
. Çevresel zararın basit ve standart bir şekilde belirlenmesini kolaylaştırabilecek yeni bir metodolojik yaklaşım, uyarlanmış bir DPSIR yaklaşımı önerilmektedir
. DPSIR modeli, Avrupa Çevre Ajansı (EEA) tarafından, herhangi bir Avrupa düzeyinde veya ulusal düzeyde yürütülen çevrenin durumuna ilişkin raporlama süreçlerinde entegre bir yaklaşım için genel bir referans olarak kabul edilmiştir. Model, herhangi bir çevresel temayı karakterize eden unsurlar ve ilişkiler kümesini temsil etmek için genel bir referans yapısı önermekte ve bunu ilgili politikalarla bağlantılı hale getirmektedir

.


DPSIR modelinin yapısı, nedensel ilişkilerle birbirine bağlanan çeşitli bileşenlerden oluşur (bkz. Şekil 2):
•    SÜRÜCÜ: çevre üzerindeki baskıları belirleyebilen hem insan kaynaklı hem de doğal eylemler;
•    BASKI: belirleyiciler tarafından çevre üzerinde uygulanan baskılar; 
•    DURUM: çevresel kaynakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik nitelikleri;
•    ETKİ: ekosistemler, insan ve hayvan sağlığı ve ekonomi üzerindeki olumsuz etkiler;
•    TEPKİ: çevresel baskıları ve etkileri ele almak için uygulanan tepkiler ve hükümet eylemleri.

Figure 2 - DPSIR model applied to Environmental Impact Assessment.
Figure 2 - DPSIR model applied to Environmental Impact Assessment.

DPSIR modelini çevresel zararın belirlenmesine uyarlamak için döngü, Şekil 3'te gösterildiği ve aşağıda açıklandığı gibi ETKİ'den SÜRÜCÜ'ye tersine çevrilir1:
-ETKİ: Doğal kaynağın referans kavramları üzerinde, zarar verici olay ve zarar faktörleri tarafından oluşturulan olumsuz etkiler;
- DURUM: zarar verici olay ve zarar faktörlerinin olumsuz etkilerinden etkilenen doğal kaynağın referans kavramlar ve diğer özelliklerle ilişkili olarak mevcut durumu;
- BASKI: ELD kapsamında doğal kaynak üzerinde potansiyel çevresel hasara neden olabilecek, SÜRÜCÜ tarafından oluşturulan zarar verici olay ve hasar faktörlerini;
- SÜRÜCÜ: ELD Ek III'te listelenen mesleki faaliyetler ve zarar verici olay ve hasar faktörlerini oluşturan diğer mesleki faaliyetler (kusur veya ihmal durumunda2).
- TEDBİR: Çevresel zarara neden olan sorumlu işletmecinin, doğal kaynağı başlangıçtaki durumuna veya bu duruma getirmek (birincil iyileştirme) veya bu mümkün değilse tamamlayıcı ve telafi edici (ara kayıp için) iyileştirme ile müdahale etmek için uygulaması gereken iyileştirici önlemler.

ISDPR MODEL - sen_ars

DPSIR döngüsü tersine çevrilmiştir, çünkü çevresel zararın ipuçlarını ve kanıtlarını belirlerken, toplanması gereken en önemli ve birincil veri ve bilgiler, zarar verici olay ve zarar faktörleri hakkında bilgi sahibi olduğunuz, ancak doğal kaynaklar üzerindeki olumsuz etkiler hakkında bilgi eksikliğinizin olabileceği bir olaydan sonra bile, doğal kaynaklar üzerindeki olumsuz etkilerle (ETKİ) ilgilidir. Daha sonra, zarar verici olay ve hasar faktörlerinin (BASINÇ) büyüklüğünün ve tehlikeliliğinin tanımlanması ve belirlenmesi, doğal kaynaklar üzerindeki olumsuz etkilere ilişkin yeterli veri ve bilginin olmadığı durumlarda çevresel zararların ipuçlarının belirlenmesine katkıda bulunur
. Son olarak, mesleki faaliyet ile olumsuz etkiler arasındaki nedensel bağlantıyı değerlendirmek için mesleki faaliyetin özelliklerine (DRIVER) kıyasla zarar verici olay ve zarar faktörleri (PRESSURE) ve olumsuz etkiler (IMPACT) hakkındaki veriler ve bilgiler kullanılır. Aslında, DRIVER tablosu, zarar verici olayın bilindiği veya ilk başta bilinmediği durumlarda sorumlu mesleki faaliyetin belirlenmesine yardımcı olan göstergeleri içerir.
Bu nedenle, çevresel zararın belirlenmesine uyarlanmış DPSIR modeli (bundan sonra “ISPD modeli” olarak adlandırılacaktır) değerlendirmenin ilk aşamasından, örneğin mesleki faaliyete ilişkin bilgilerin bilinip bilinmediğine bakılmaksızın, değerlendirme sürecinin sonuna kadar, yani çevresel zararın belirlenmesi sürecinin tamamı boyunca kullanılabilir.
Not: YANIT bileşeninin içeriği bu proje aşamasında geliştirilmemiştir.
ISPD modelinin her bir bileşeni (yani şekil 3'teki her bir kutu) “ELD kapsamında çevresel hasar kanıtlarının daha fazla araştırılmasının gerekli olup olmadığını belirlemek için öncelikle hasar ipuçlarını belirlemek ve tespit etmek, ikinci olarak da hasar kanıtlarını belirlemek ve tespit etmek için değerlendirilebilecek veri ve bilgileri içerebilir”. Bununla birlikte, şekil 3'te görülebileceği gibi, ELD uyarınca doğal kaynak üzerindeki olumsuz etkilerin önemini belirlemek için soruşturmanın erken aşamasında mevcut olan bilgiler yeterli olduğunda, bazı durumlarda hasar kanıtı ipuçlarının belirlenmesine geçmeden doğrudan tespit edilebilir ve belirlenebilir.
Dolayısıyla, ISPD modelinin her bir bileşeni, göstergelerle ilgili veri ve bilgilerin değerlerinin değerlendirilmesine dayalı olarak çevresel zararın ipuçlarının ve kanıtlarının belirlenmesini sağlamak için önceden tanımlanmış nicel ve nitel göstergeler listeleriyle tanımlanabilir.
DPSIR'ın farklı bileşenlerini tanımlayan göstergeler, vakayı değerlendirmek ve çevresel zararın ipuçlarını ve kanıtlarını belirlemek amacıyla hedefler, uygunluk ve önem açısından ISPD tablolarında da karakterize edilebilir3.

 

1 Suya verilen çevresel zararın değerlendirilmesi için AA.VV.- “Metodologie e criteri di riferimento per la valutazione del danno ambientale ex parte sesta del Dlgs 152/2006” - Linee Guida SNPA 33/2021” Kılavuzunda da benzer bir yaklaşım önerilmektedir. Bu pratik kılavuzda bu yöntem revize edilmiş ve tüm doğal kaynaklara verilen zararın değerlendirilmesi için genişletilmiştir
. 2 ELD'de, Ek III'te listelenenler dışındaki diğer faaliyetlerin kusura dayalı sorumluluk rejimi sadece biyoçeşitliliğe verilen zarara atıfta bulunmaktadır (bkz. aşağıdaki par. 5.3). Her halükarda, bu uygulama kılavuzunda ELD'nin kusura dayalı sorumluluk rejimi, bazı ulusal mevzuatlara atıfta bulunularak su hasarı ve arazi hasarını kapsayacak şekilde genişletilmiştir
. 3 Bu amaçla tablolarda bir renk ve sembol kodu kullanılmıştır
.
This site uses cookies from Google to deliver its services and to analyze traffic. Your IP address and user-agent are shared with Google along with performance and security metrics to ensure quality of service, generate usage statistics, and to detect and address abuse.