Model DPSIR dostosowany do oceny szkód środowiskowych

Ocena szkód środowiskowych może korzystać z oceny wybranych jakościowych i ilościowych wskaźników/parametrów (lub indeksów). Wskaźniki te mogą pochodzić z tych stosowanych do oceny oddziaływania na środowisko lub tych zawartych w międzynarodowych standardowych przewodnikach lub w przepisach technicznych UE i krajów w zakresie wpływu na gatunki chronione i siedliska przyrodnicze, wodę i grunty. Poniżej opisano nową metodologię dla szkód środowiskowych w ramach ELD, opartą na grupowaniu wskaźników wokół konkretnych celów oceny dostosowanych do modelu DPSIR (Driver, Pressure, Source, Impact, Response).

Ocena szkód w środowisku zgodnie z ELD opiera się na badaniu szkodliwego zdarzenia i obejmuje identyfikację i charakterystykę czynników szkodliwych, określenie związku przyczynowego między działalnością zawodową / szkodliwym zdarzeniem / czynnikami szkodliwymi a niekorzystnymi skutkami, a przede wszystkim ustalenie, czy niekorzystne skutki w odniesieniu do warunków wyjściowych chronionego zasobu naturalnego mogą być lub są znaczące zgodnie z wymogami ELD. Określenie szkody w środowisku może opierać się na wybranych wskaźnikach opisujących, po pierwsze, niekorzystny wpływ na warunki bazowe zasobu naturalnego (warunek wstępny wystąpienia szkody w środowisku), a po drugie, charakterystykę szkodliwego zdarzenia i czynników powodujących szkodę. Zaproponowano nowe podejście metodologiczne, zaadaptowane podejście DPSIR, które może ułatwić proste i znormalizowane określanie szkód w środowisku.
Model DPSIR został przyjęty przez Europejską Agencję Środowiska (EEA) jako ogólne odniesienie dla zintegrowanego podejścia w procesach raportowania o stanie środowiska, prowadzonych na dowolnym poziomie europejskim lub krajowym. Model proponuje ogólną strukturę referencyjną do reprezentowania zestawu elementów i relacji, które charakteryzują każdy temat środowiskowy, łącząc go z politykami z nim związanymi.

Struktura modelu DPSIR składa się z różnych komponentów połączonych ze sobą związkami przyczynowo-skutkowymi (patrz rys. 2):
•   NAPĘD: działania, zarówno antropogeniczne, jak i naturalne, zdolne do określenia presji na środowisko;
•  PRESJA: presje wywierane na środowisko przez determinanty;
•   STAN: fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości zasobów środowiska;
•   WPŁYW: negatywny wpływ na ekosystemy, zdrowie ludzi i zwierząt oraz gospodarkę;
•  ODPOWIEDŹ: reakcje i działania rządowe wdrożone w celu przeciwdziałania presjom i wpływom środowiskowym.

Figure 2 - DPSIR model applied to Environmental Impact Assessment.

Aby zaadaptować model DPSIR do określania szkód środowiskowych, cykl jest odwracany, od WPŁYWU do NAPĘDU, jak pokazano na rys. 3 i opisano poniżej¹:
-SKUTEK: niekorzystny wpływ na koncepcje referencyjne zasobu naturalnego, generowany przez szkodliwe zdarzenie i czynniki uszkadzające;
- STAN: warunki wyjściowe, w odniesieniu do pojęć referencyjnych i innych cech, zasobu naturalnego, na który wpływają niekorzystne skutki zdarzenia powodującego szkodę i czynniki powodujące szkodę;
- PRESSURE: szkodliwe czynniki zdarzeń i szkód generowane przez KIEROWCĘ, które mogą powodować potencjalne szkody środowiskowe w zasobach naturalnych w ramach ELD;
- KIEROWCA: działalność zawodowa wymieniona w załączniku III do ELD i inna działalność zawodowa (w przypadku winy lub zaniedbania²), która generuje szkodliwe zdarzenia i czynniki szkód.
- ODPOWIEDZIALNOŚĆ: środki zaradcze, które odpowiedzialny podmiot, który spowodował szkodę w środowisku, jest zobowiązany wdrożyć w celu przywrócenia zasobów naturalnych do stanu wyjściowego lub zbliżonego do niego (podstawowa rekultywacja) lub, jeśli nie jest to możliwe, do interwencji w postaci uzupełniającej i kompensującej (w przypadku strat przejściowych) rekultywacji.

ISDPR MODEL - sen_ars

Cykl DPSIR jest odwrócony, ponieważ podczas określania wskazówek i dowodów szkód w środowisku, najważniejsze i podstawowe dane i informacje, które należy zebrać, są związane z niekorzystnymi skutkami (WPŁYW) dla zasobów naturalnych w porównaniu z ich stanem wyjściowym (STAN), nawet po incydencie, w którym masz wiedzę na temat szkodliwych zdarzeń i czynników szkód, ale możesz nie mieć wiedzy na temat niekorzystnych skutków dla zasobów naturalnych. Następnie identyfikacja i określenie wielkości i niebezpieczeństwa szkodliwych zdarzeń i czynników szkód (CIŚNIENIE) przyczynia się do identyfikacji wskazówek dotyczących szkód środowiskowych, gdy nie ma wystarczających danych i informacji na temat niekorzystnych skutków dla zasobów naturalnych. Wreszcie, dane i informacje na temat szkodliwych czynników występowania i szkód (PRESSURE), jak również niekorzystnych skutków (IMPACT), w porównaniu z charakterystyką działalności zawodowej (DRIVER) są wykorzystywane do oceny związku przyczynowego między działalnością zawodową a niekorzystnymi skutkami. W rzeczywistości tabela DRIVER zawiera wskaźniki, które pomagają zidentyfikować odpowiedzialną działalność zawodową w przypadkach, gdy szkodliwe zdarzenie jest znane lub początkowo nieznane. Zaadaptowany model DPSIR dostosowany do określania szkód środowiskowych (zwany dalej “modelem ISPD”) może być zatem stosowany od wczesnego etapu oceny, np. niezależnie od tego, czy informacje na temat działalności zawodowej są znane czy nieznane, do końca procesu oceny, tj. podczas całego procesu określania szkód środowiskowych.
Uwaga: zawartość komponentu RESPONSE nie została opracowana na tym etapie projektu.
Każdy komponent (a mianowicie każde pole na rys. 3) modelu ISPD może “zawierać” dane i informacje, które mogą być oceniane w celu zidentyfikowania i określenia przede wszystkim wskazówek dotyczących szkody w celu ustalenia, czy dalsze badanie dowodów szkody w środowisku w ramach ELD jest uzasadnione, czy nie, po drugie w celu zidentyfikowania i określenia dowodów szkody. Jednakże, jak widać na rys. 3, dowody szkody mogą w niektórych przypadkach zostać zidentyfikowane i określone bezpośrednio, bez przechodzenia przez określenie wskazówek, gdy informacje dostępne na wczesnym etapie dochodzenia są wystarczające do określenia znaczenia niekorzystnego wpływu na zasoby naturalne zgodnie z ELD. W związku z tym każdy komponent modelu ISPD można opisać za pomocą wstępnie zdefiniowanych list wskaźników ilościowych i jakościowych, w celu określenia wskazówek i dowodów szkód w środowisku w oparciu o ocenę wartości danych i informacji o wskaźnikach.
. Wskaźniki opisujące różne komponenty DPSIR można również scharakteryzować pod względem celów, istotności i znaczenia w tabelach ISPD, do celów oceny sprawy i identyfikacji wskazówek i dowodów szkód w środowisku³.

1 Podobne podejście zostało zaproponowane w Wytycznych AA.VV.- “Metodologie e criteri di riferimento per la valutazione del danno ambientale ex parte sesta del Dlgs 152/2006” - Linee Guida SNPA 33/2021” dla oceny szkód w środowisku wodnym. W niniejszym praktycznym przewodniku metoda ta została zmieniona i rozszerzona na ocenę szkód we wszystkich zasobach naturalnych. 2 W ELD system odpowiedzialności oparty na winie w odniesieniu do działań innych niż wymienione w załączniku III odnosi się wyłącznie do szkód w różnorodności biologicznej (zob. pkt 5.3 poniżej). W każdym razie w niniejszym praktycznym przewodniku system odpowiedzialności ELD oparty na winie został rozszerzony na szkody wyrządzone w wodzie i na lądzie, odnosząc się do niektórych przepisów krajowych. 3 W tym celu w tabelach zastosowano kod kolorów i symboli.