Projectbeschrijving en doelstellingen
De lidstaten moeten over passende mechanismen beschikken om de naleving van de van de EU afgeleide verplichtingen (EU-richtlijnen en -verordeningen betreffende het milieu) te waarborgen. Niet-naleving kan om verschillende redenen voorkomen, waaronder verwarring, slecht begrip of gebrek aan acceptatie van regels, gebrek aan investeringen, opportunisme en criminaliteit. De gevolgen voor het milieu, de volksgezondheid en de economie hangen af van de aard, de omvang en het voortduren van inbreuken. In de praktijk maken de lidstaten voor het waarborgen van de naleving gebruik van drie brede interventiecategorieën (samen ‘environmental compliance assurance’ genoemd), zoals vermeld in COM(2018)10 van de Commissie[1]:
1. Compliance promotion helpt duty-holders bij de naleving door middel van middelen zoals guidance, ‘frequently asked questions’ en help-desks.
2. Toezicht op naleving identificeert en karakteriseert het gedrag van de plichthouder en detecteert en beoordeelt eventuele niet-naleving (specifieke gevallen van niet-naleving of meer brede nalevingsproblemen in een industriële sector of een gebied…), met behulp van milieu-inspecties en andere controles.
3. Follow-up & handhaving maken gebruik van administratief, straf- en civiel recht om niet-conform gedrag te stoppen, af te schrikken, te bestraffen en genoegdoening te krijgen en naleving aan te moedigen.
IMPEL-leden, meestal inspectie- en handhavingsorganisaties, richten zich vaak op nalevingstoezicht en opvolging & handhaving als de belangrijkste strategieën om naleving te verzekeren en ze hebben een wettelijk kader voor de uitvoering van beide strategieën. Bevordering van naleving bevindt zich meer in de grijze zone, is soms niet wettelijk vastgelegd, is soms de taak van andere organisaties, wordt soms verwaarloosd als strategie om naleving te verzekeren, wordt soms gezien als te soft… Het bevindt zich ook een beetje in de grijze zone omdat het meestal wordt gereduceerd tot instrumenten als begeleiding en informatie… Hoewel bevordering van naleving ruimer kan worden opgevat als het geheel van acties om het bewustzijn, de kennis en het begrip van wettelijke verplichtingen bij de betrokken doelgroep te vergroten, om zo een blijvende gedragswijziging teweeg te brengen om vrijwillige en correcte naleving van de regelgeving te bereiken. Bovendien kan nalevingsbevordering in sommige gevallen een geschiktere strategie zijn om bredere nalevingsproblemen aan te pakken dan louter inspecties en handhaving.
Een Vlaamse studie in opdracht van het Departement Leefmilieu en Ruimtelijke Ontwikkeling, uitgevoerd door professor Kurt Deketelaere (Faculteit Rechtsgeleerdheid, Universiteit Leuven en Universiteit van Helsinki ), maakte een inventaris van ‘de instrumenten’ van nalevingsbevordering, met de hulp van enkele IMPEL-collega's. Bestaande voorbeelden van breed gedefinieerde nalevingsbevordering werden ingedeeld in 4 categorieën: informatie en opleiding, technische bijstand, transparante communicatie en stimulansen voor naleving. De miniconferentie had als doel een overzicht te geven van het volledige potentieel van nalevingsbevordering als een volwaardige strategie die staat en samenwerkt met de strategieën van nalevingscontrole en opvolging & handhaving.