Water en land

Het beheer van verontreinigde locaties is een proces dat niet in alle lidstaten even snel verloopt. Dit is deels te wijten aan verschillen in wetgeving die verschillende definities met zich meebrengen, zoals bijvoorbeeld "mogelijk verontreinigde locaties", "verontreinigde locaties", "gesaneerde locaties". Daarom heeft de Europese Commissie-JRC samen met het EMA-EIONET-netwerk een initiatief gelanceerd om te zoeken naar gemeenschappelijke definities en een enquête in de lidstaten in 2018 (https://ec.europa.eu/jrc/en/publication/statuslocal-soil-contamination-europe-revision-indicator-progress-management-contaminated-sites) die resulteerde in de definitie van 6 locatiestatussen.

Grondwater is en blijft een waardevolle hulpbron voor het milieu en verschillende menselijke activiteiten. De ecologische en antropogene druk op deze hulpbron omvat onder meer: klimaatverandering (droogte, overstromingen, enz.), (over)onttrekking en verontreiniging (puntbron en diffuus). Waterhergebruik, waterbuffering en infiltratie zijn enkele van de mogelijke maatregelen om onze behoefte aan zoet grondwater te verminderen en de opslag ervan aan te vullen. Toch zullen grondwaterboringen en -onttrekkingen voor verschillende doeleinden noodzakelijk blijven. Grondwatertekort is niet langer een exclusief probleem voor droge of mediterrane landen. Recente langdurige droogteperiodes hebben herhaaldelijk duidelijk gemaakt dat de grondwatervoorraden in alle lidstaten en landen van Europa zorgvuldig moeten worden beheerd (zowel onttrekking als aanvulling).

Al vele jaren werken verschillende onderzoeksinstellingen aan het toezicht op walvisachtigen, waarbij grote schepen en veerboten als waarnemingsplatform worden gebruikt. De twee belangrijkste Europese netwerken zijn het FLT MED NETwork onder leiding van ISPRA en het Atlantic Network onder leiding van ORCA (dat jaarlijks de "state of European cetacean" publiceert). De netwerken breiden zich ook uit voor de zuidelijke landen van het Middellandse-Zeegebied (zoals Tunesië en Marokko). Er is een sterke behoefte aan een bijeenkomst van alle teamleiders van de verschillende onderzoeksinstanties om de samenwerking en de beste praktijken te versterken, het gemeenschappelijk onderzoek en het gemeenschappelijk controleprotocol te verbeteren en het onderzoek uit te breiden.

Artikel 4 van de Kaderrichtlijn Water (KRW) verplicht de lidstaten onder meer alle grondwaterlichamen te beschermen, te verbeteren en te herstellen met als doel uiterlijk in december 2015 een goede grondwatertoestand te bereiken, en de nodige maatregelen ten uitvoer te leggen om elke significante en aanhoudende stijgende trend in de concentratie van verontreinigende stoffen om te buigen. In werkelijkheid bevond 25% van de grondwaterlichamen in de EU (en bijv. 36% in Duitsland) zich in 2015 echter in een slechte chemische toestand, meestal als gevolg van verontreiniging met nitraten en pesticiden uit de landbouw. Bovendien is volgens een EMA-rapport van 2018 de totale oppervlakte van grondwaterlichamen met een vastgestelde stijgende verontreinigingstendens nog steeds bijna dubbel zo groot als de oppervlakte met een trendbreuk (9,9 % tegenover 5,9 % van de oppervlakte).

Het project (SWETE-Safeguarding the Water Environment Throughout Europe, fasen I-V) beoogt een gemeenschappelijk begrip van onze regelgevingsaanpak op te bouwen, netwerken van deskundigen op te bouwen en gezamenlijke middelen te ontwikkelen om de technische veerkracht te vergroten, op het gebied van het watermilieu (en meer bepaald inzake de uitvoering van de kaderrichtlijn water (KRW). SWETE fase VII en het project 2021 Duurzaam uitrijden richt zich op de studie van het vermogen van bodems om verontreinigende stoffen van uitrijden te accepteren.

Dit werkpakket moet de lidstaten helpen bij de overgang naar de circulaire economie binnen de watercyclus. Door het delen van goede praktijken op het gebied van waterbeheer in steden, industrie en voedselproductie, in termen van watergebruik en hergebruik (gebruik van behandeld afvalwater als alternatieve waterbron) is het de bedoeling oplossingen te vinden en te verbeteren in termen van efficiënt watergebruik (rekening houdend met zowel kwalitatieve als kwantitatieve aspecten), die kunnen bijdragen tot nulvervuilingsoplossingen.

In de conclusies van de Raad over de bestrijding van milieucriminaliteit (8 december 2016) wordt de rol van IMPEL bij de bestrijding van milieucriminaliteit erkend, maar een gemeenschappelijke definitie van "watercriminaliteit" is een uitdaging. Bovendien worden watergerelateerde misdrijven vaak ondergebracht bij andere misdrijven - zoals fraude, corruptie, illegale handel, vervalsing van documenten, terrorisme - omdat een systematische analytische aanpak ontbreekt. De aard en de omvang van dit soort activiteiten zijn nog relatief onbekend. Tegen deze achtergrond is dit voorstel erop gericht de kennis over watercriminaliteit te vergroten door de IMPEL-gemeenschap te betrekken bij een project voor het verzamelen en uitwisselen van informatie over het onderwerp, de aanwezigheid, de perceptie en het beheer ervan bij de bevoegde autoriteiten.

Het project wil de basis leggen voor de ontwikkeling van autonome peer review-activiteiten in nationale netwerken van milieu-instanties en -agentschappen. Het kan worden gebruikt als een instrument om de eigen prestaties te verbeteren door middel van dialoog, gezamenlijke confrontatie en uitwisseling van goede praktijken tussen de collega's die tot hetzelfde netwerk behoren.

Mijnbouwactiviteiten zijn altijd een bron van grondstoffen geweest voor de mens, maar hebben tegelijkertijd veel milieuproblemen veroorzaakt. Enorme hoeveelheden winningsafval, dat vaak wordt achtergelaten, zijn bronnen van verontreiniging en gebieden van geotechnische en hydrogeologische instabiliteit. Tegenwoordig heeft de Europese Commissie, na talrijke ongevallen met mijnbouwactiviteiten, Richtlijn 2006/21/EG betreffende het beheer van afval van winningsindustrieën (bekend als mijnbouwrichtlijn) aangenomen, waarbij Richtlijn 2004/35/EG werd gewijzigd.

IMPEL is door de Europese Commissie gevraagd haar regelgevende capaciteit uit te breiden en toe te passen in het Water & Land Expert Team. Een doeltreffend beheer van de water- en landvoorraden (zowel kwalitatief als kwantitatief) is afhankelijk van een goede planning en uitvoering op basis van gegevens, informatie en professioneel oordeel. Het is van essentieel belang dat de economische groei in elke lidstaat de geplande duurzame bescherming en het gebruik van water en land ondersteunt. Voorts brengt het door de Europese Commissie gestimuleerde ECA-initiatief nieuwe uitdagingen met zich mee, met name wat betreft punt n.5 (Opstellen van richtsnoeren voor goede praktijken ter waarborging van de naleving van milieuvoorschriften in plattelandsgebieden (met betrekking tot land en water)), die moeten worden onderzocht en besproken om voorstellen uit te werken ter verwezenlijking van het ambitieuze IMPEL-perspectief voor verdere ontwikkeling.

Veel rivieren, meren en beken in de EU zijn ver verwijderd van de goede watertoestand die zij volgens de EU-kaderrichtlijn water in december 2015 of uiterlijk in 2027 hadden moeten bereiken. In Duitsland, bijvoorbeeld, heeft slechts 10% van de rivieren en beken een goede ecologische en chemische toestand, als gevolg van verontreiniging door afvalwater, landbouwmeststoffen en pesticiden, zware kanalisatie, belemmering door waterkeringen, alsook stadsuitbreiding en bodemafdekking in de stroomgebieden. Om deze effecten op de watertoestand te verminderen en om te keren, moeten zij op geïntegreerde wijze worden geëvalueerd en moeten de nodige maatregelen zorgvuldig worden geprioriteerd.

De Europese Commissie heeft dit projectgebied aangewezen als prioriteit voor IMPEL. Zij benadrukte dat de naleving van de Kaderrichtlijn Water (diffuse verontreiniging en illegale wateronttrekking) en de Nitraatrichtlijn te wensen overlaat en dat er een kloof bestaat tussen de "milieu"- en de "landbouw"-inspectiediensten. Bijgevolg wensten zij een betere netwerkvorming tussen de verschillende regelgevende instanties om een betere naleving in de landbouwsector te bewerkstelligen, een uitwisseling van relevante informatie en de huidige beste praktijken met betrekking tot diffuse verontreiniging en de controle op nitraten.

Het evenwicht tussen een concurrerende landbouwproductie en de bescherming van waterecosystemen is een punt van zorg voor de EU-lidstaten in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) en de kaderrichtlijn water (KRW). Kaderrichtlijn Water (KRW). Instrumenten om tot een duurzaam gebruik van pesticiden te komen zijn vrijwillige agromilieuverbintenissen die worden gefinancierd in het kader van programma's voor plattelandsontwikkeling (POP's) en wettelijke minimumvoorschriften inzake cross compliance en basismaatregelen overeenkomstig de kaderrichtlijn water. Om de doelstellingen van een goede toestand van de grond- en oppervlaktewateren te bereiken, bepaalt artikel 11, lid 3, van de KW dat de maatregelen ter voorkoming en beheersing van het gebruik van pesticiden moeten worden geëvalueerd en zo nodig bijgewerkt en opgenomen in de stroomgebiedbeheersplannen. De nationale regelgeving om de doelstellingen te bereiken moet worden beschreven en deze wettelijke basis van basismaatregelen om het gebruik van pesticiden te voorkomen en te controleren overeenkomstig Richtlijn 2009/128/EG over duurzaam gebruik van pesticiden moet worden vastgesteld in het programma van maatregelen dat de lidstaten overeenkomstig de KRW in december 2015 moeten afronden. Voorts moeten volgens de KRW risicogebaseerde (operationele) monitoringprogramma's worden ontworpen om de noodzaak van maatregelen ter vermindering van verontreinigende stoffen in grond- en oppervlaktewater te volgen. Deze monitoringkosten worden in de lidstaten in verschillende mate gedekt door het publiek en de gebruikers van pesticiden. De uitvoering van de KRW is aan de gang voor de eerste beheerscyclus en er zijn verschillende hiaten in de uitvoering in de lidstaten, afhankelijk van de voorwaarden en de nationale problemen en mogelijkheden. Het IMPEL-netwerk is voornemens plannen en strategieën uit te wisselen om de verdere uitvoering van de KRW in de nationale wetgeving te vergemakkelijken, teneinde een geharmoniseerd evenwicht tussen verplichte en vrijwillige maatregelen en een geharmoniseerd gebruik van het beginsel "de vervuiler betaalt" te bereiken wanneer de kosten van monitoring moeten worden gedeeld.

Nitraatverontreiniging door de landbouw is voor IMPEL een cruciaal werkterrein omdat de kaderrichtlijn water en de nitraatrichtlijn slecht worden nageleefd. In 2013 werd een succesvol project gehouden om netwerken op te zetten tussen landbouw- en milieu-inspecteurs op het gebied van diffuse verontreiniging en de nitraatrichtlijn. Er werden twee veldbezoeken gehouden waarbij de twee primaire themagebieden werden bekeken. De leden van het project hebben aangegeven dat zij het werk op dit gebied willen voortzetten door de ontwikkeling van meer uitwisselingsbezoeken en door de ontwikkeling van een leidraad om goede praktijken op dit gebied te delen ter ondersteuning van de uitvoering.

Overmatige wateronttrekking vindt niet alleen plaats voor irrigatiedoeleinden maar zelfs voor industriële en civiele doeleinden en kan in sommige gevallen dramatische gevolgen hebben voor de bodemdaling. Typische gevallen van illegale wateronttrekking doen zich voor wanneer putten zonder vergunning worden geëxploiteerd of wanneer water zonder vergunning uit rivieren of kanalen wordt gepompt. Aardobservatie (EO), met name teledetectie via satellieten, kan beproefde methoden opleveren voor het toezicht op wateronttrekking. Het opsporen van illegale wateronttrekking is een verdere stap voorwaarts en is alleen haalbaar als de vergunningen in een goed GIS worden georganiseerd. In eerste instantie kunnen de O&O-methoden voor het toezicht op wateronttrekking als volgt worden samengevat:

IMPEL organiseert de Bodemconferentie 2015, met als doel ervaringen uit te wisselen en de toepassing van beste praktijken inzake bodembescherming onder praktijkmensen op EU-niveau te ondersteunen. De context is het "Internationale Jaar van de Bodem", dat door de Verenigde Naties voor dit jaar is uitgeroepen, en in het algemeen de gelegenheid om bewustmakingsinitiatieven over de bescherming van dit vitale milieucompartiment te ontwikkelen.